Tulipmania 1637

Scott Nicholson is een bekend bordrecensent, die een zekere beroemdheid heeft verworven met zijn enthousiaste video-recensies. (Zijn review van de 18xx-serie is een mooie toegankelijke introductie van het genre.) Dus toen hij een spel had ontworpen dat gedeeltelijk op 18xx gebaseerd was, en dat over een interessant onderwerp uit de Nederlandse geschiedenis, was ik benieuwd naar het resultaat. Vorig jaar lag het spel in de aanbieding op Spiel, en afgelopen maand heb ik het eindelijk kunnen spelen.

Tulipmania 1637 gaat over de tulpengekte die in dat jaar in Nederland woedde. Speculanten dreven de prijzen van tulpenbollen torenhoog op, totdat opeens de markt in een paar dagen volledig instortte. In Tulipmania 1637 ben je een handelaar die probeert zoveel mogelijk geld te verdienen aan deze handel voordat de zeepbel barst.

Iedere speler begint met 1 tulp van elk van de 5 kleuren. De beginwaarde van iedere tulp is 50 gulden. Om de beurt moeten de spelers nu een van hun tulpen in de verkoop doen. De andere spelers bepalen nu tegelijk of ze deze tulp willen kopen. Als minstens een van hen de tulp wil hebben, betaalt deze de huidige prijs aan de verkoper, en daarna stijgt de prijs.

In plaats van een normale koopactie kunnen de spelers ook speculeren op latere koerswinst. Bij een speculatie-actie betaalt de koper meer dan de tulp waard is, maar dan stijgt de prijs meteen ook flink. Een tulp die 50 gulden waard is, stijgt bij een normale koop naar 75 gulden. Maar als de tulp verkocht wordt aan een speculant, dan betaalt deze 150 gulden, en stijgt de koers naar 250.

Aan het begin van het spel zijn de tulpen nog betaalbaar. Maar ze worden snel duurder, en na enkele beurten hebben de meeste spelers niet voldoende geld meer om de aangeboden tulpen zelf te betalen. In dat geval kunnen ze beroep doen op een aantal kopers in hun kennissenkring. Elke speler heeft een paar kaarten in de hand met kopers die geinteresseerd zijn in een bepaalde kleur tulp. Na het uitspelen van zo'n kaart wordt de aangeboden tulp gekocht door een externe koper; de prijs van de tulp wordt betaald door de bank, de tulp verdwijnt uit het spel, en de waarde van die tulp stijgt.

Op een gegeven moment zal een tulp een waarde bereiken van 3000 euro of meer. Dit is het sein dat de markt gaat instorten. De waarde van de tulp gaat nu in stappen zakken. Bij elke stap kan iedere speler een tulp verkopen tegen de huidige prijs: bijvoorbeeld eerst 3000 gulden, de volgende voor 2000, dan 750, 500, etc. Spelers die nog koperkaarten in hun hand hebben van de goede kleur, krijgen bij deze gedwongen verkoop voorrang. Wanneer de koers van alle 5 tulpen

Tulipmania 1637 onderscheidt zich van veel andere spellen doordat er een duidelijk verhaal in het spelverloop zit. Aan het begin gaat het spel eenvoudig voort: er is genoeg geld in het spel om te kopen wat je wilt. Maar al snel wordt het steeds moeilijker om tulpen te kopen, en alleen door gebruik te maken van je koperkaarten kan je uiteindelijk de prijs van een van de tulpen laten springen. Maar als de eerste tulp van het bord verdwenen is, zit er voldoende geld in het spel om de koersen van de andere tulpen ook tot grote hoogte te laten stijgen.

Het is een groot voordeel als je bij de eerste uitbetaling veel geld verdient; daarmee koop je daarna makkelijk veel van de aangeboden tulpen op. Het op het juiste moment inzetten van je koperkaarten is daarom cruciaal. Helaas begin je maar met 3 kaarten, en krijg je er in de loop van het spel slechts 3 bij.

Ik heb me goed vermaakt met Tulipmania 1637. Dit is een spel dat het niet moet hebben van complexe regels. Integendeel, de regels zijn snel uit te leggen. Toch heeft het spel een behoorlijke diepte, of althans, dat lijkt zo. Je hebt zelf je lot in handen, door het kiezen van de tulp die je verkoopt en van de tulpen die je van andere spelers koopt (en waarvan je zo de prijs laat stijgen). Daar moet ik bij aantekenen dat ik het spel nu nog niet doorgrond, en dat het mij dus nog niet duidelijk is hoeveel invloed de gekozen strategie heeft op je eindresultaat.

Tulipmania 1637 zal bij mij thuis nog wel een paar keer gespeeld worden. Dat zal dan waarschijnlijk met 5 spelers zijn. Met 3 of 4 spelers zitten niet alle tulpen in het spel, waardoor het spel te kort duurt. Met 5 spelers heb je ongeveer 45 minuten tot een uur nodig. Dat is te overzien, waardoor het spel leuk blijft, zelfs ook als het toeval uiteindelijk een grotere rol heeft dan ik op dit moment vermoed.

Mei 2011

In mei speelde ik 69 spellen, waaronder 8 keer Taipan, vroeger ook al vaak mijn meest gespeelde spel. Maar liefst 14 spellen waren er nieuw voor mij. Hieronder staan ze weer allemaal, met mijn spel van de maand voorop.

Container
Container is eigenlijk een heel eenvoudig spel. Er zijn niet veel regels, en tijdens een beurt heb je maar beperkte opties. Het gaat in dit spel dan ook niet om een handige manipulatie van het spelmateriaal, zoals bij veel andere spellen. Nee, het gaat om manipulatie van de tegenspeler.

Als je aan de beurt bent, mag je twee acties uitvoeren. Je mag bijvoorbeeld in je fabrieken goederen produceren; als je dit doet, bepaal je zelf de prijs die je graag voor deze goederen zou willen ontvangen. Je mag ook door andere spelers geproduceerde goederen kopen, tegen de door hun gestelde prijs; die goederen sla je dan op in je pakhuizen, en je bepaalt een nieuwe prijs (waarschijnlijk hoger dan wat je zelf voor de containers betaald hebt).

Iedere speler heeft ook een containerschip. Als actie kan je met je containerschip naar de haven van een andere speler varen en de goederen uit hun pakhuizen verschepen, natuurlijk na betaling. Met die containers vaar je tenslotte naar het centrale eiland. Daar worden ze geveild, waarbij iedere andere speler een blind bod mag uitbrengen. Je mag de lading dan verkopen aan de hoogste bieder, of zelf het hoogste bod betalen om de lading zelf te houden. Aan het eind zijn goederen op het eiland geld waard.

De kern van het spel is dus niet zo moeilijk. Goederen worden geproduceerd, verkocht, nog een keer verkocht, en tenslotte geveild. De kunst is ervoor te zorgen dat de andere spelers jouw goederen kopen. Dat probeer je voor elkaar te krijgen door de meest gewilde goederen te produceren of aan te kopen; door de prijs lager te houden dan die van de concurrenten; door veel goederen in de aanbieding te hebben zodat spelers acties kunnen besparen.

Uiteindelijk wint de speler die het beste zijn eigen spel af weet te stemmen op de behoeften van zijn medespelers en het gedrag van zijn tegenstanders het best in eigen voordeel weet te beïnvloeden.

Het spelmateriaal is zoals de regels: eenvoudig. De (naamloze) goederen worden voorgesteld door 5 kleuren containers, waarvan sommige erg op elkaar lijken. De schepen zijn groter dan je op grond van de foto's zou denken, en gemaakt van een keramisch soort plastic, dat ik niet eerder in een spel gezien heb.

Container is geen spel dat ik met iedereen zou willen spelen; onzorgvuldige uitgaven kunnen ervoor zorgen dat je halverwege het spel door je geld heen bent zonder mogelijkheden meer te verdienen. Erger nog, als iedereen veel geld uitgeeft aan fabrieken en pakhuizen, kan al het geld uit het spel verdwijnen, waarna het spel vastloopt.

Voor wie dat niet erg vindt, is Container een absolute aanrader. Voor mij is het een 9.

Taj Mahal
In het kader van mijn top-100 project (ik probeer zoveel mogelijk spellen uit de Spellengek Top-100 gespeeld te hebben) kwam Taj Mahal op tafel. Dit is een spel van Reiner Knizia uit de tijd dat hij nog goede zwaardere spellen ontwierp, in plaats van eenvoudige dobbel- en kaartspelletjes.

Dit spel wordt gespeeld in 12 ronden, overeenkomend met de 12 regio's op het bord. Een ronde bestaat uit een veiling, waarbij de spelers om de beurt een kaart met symbolen uitspelen. Er zijn 6 verschillende symbolen, dus eigenlijk zijn er 6 veilingen tegelijk. Het leuke van de veiling is dat elke speler zelf bepaalt wanneer de veiling voor hem is afgelopen; dan wordt gekeken van welke symbolen die speler de meerderheid heeft, zonder af te wachten of andere spelers nog kaarten bij gaan spelen.

Heb je een meerderheid, dan krijg je (afhankelijk van het symbool) een fiche dat punten oplevert, of een paleisje dat je op het bord mag zetten. In dat laatste geval krijg je punten als dat paleisje verbonden is met paleizen in andere regio's. Zo zijn er dus twee heel verschillende manieren om punten te verdienen, die je goed in balans moet houden.

Taj Mahal wordt terecht gezien als een van Knizia's beste spellen. Mijn eerste kennismaking smaakte in ieder geval naar meer; een 8,5 is het zeker waard.

Rattus
Europa wordt getroffen door de pest, en de spelers proberen hun eigen bevolking daartegen te beschermen.

Iedere beurt breng je een paar nieuwe blokjes op het bord, en een paar rattenfiches. Daarna mag je de Zwarte Dood (een grote zwarte pion) verplaatsen; komt deze terecht in een gebied waar zowel blokjes als ratten liggen, worden de rattenfiches omgedraaid. Liggen er voldoende blokjes in dat gebied, breekt de pest uit, en moeten een aantal blokjes verwijderd worden. Op het fiche staat wie er blokjes kwijtraakt.

In een beurt kan je ook extra acties doen. Er zijn 6 rollenkaarten; aan het begin van de beurt mag je er een pakken, en die houd je dan tot een andere speler 'm van je afpakt. Iedere kaart geeft een andere actie: zo kan je met de koopman een paar blokjes naar een aangrenzende regio verplaatsen, en met de heks twee rattenfiches bekijken en omwisselen. Maar iedere rol die je hebt, verhoogt de kans dat juist jouw blokjes worden verwijderd als de pest ergens uitbreekt.

Aan het eind van het spel wint de speler met de meeste blokjes op het bord. Dat is dan meestal geen gevolg van een lange-termijnstrategie. Rattus is vooral een spel van taktiek: iedere beurt kijk je wat de beste acties zijn om die beurt zoveel mogelijk blokjes van de tegenstander van het bord te gooien. Vooral met wat meer spelers is het lastig om je eigen blokjes te beschermen, dus daar moet je maar het beste van hopen.

Rattus is een redelijk licht, maar toch interessant spel, dat lekker snel speelt. Ik zou het een ruime 8 geven.

Hermagor
Middeleeuwse fantasy-stad, goederen kopen, rondreizen, goederen verkopen, ik heb het allemaal eerder gezien. Maar Hermagor is een aanwinst voor het genre.

Het spel bestaat uit een beperkt aantal ronden. Aan het begin van iedere ronde is er een marktfase, waarin de spelers kunnen proberen een aantal goederenfiches te bemachtigen. Dit is meteen het lastigste deel van het spel, want de goederen bepalen welke acties je in de rondreisfase kan nemen. Voor het verdelen van de goederen is een leuk mechanisme bedacht: alle spelers plaatsen 4 handelaren in de markt; daarna wordt voor ieder fiche bekeken welke handelaren eromheen staan. De speler met de meeste handelaren wint het fiche. Daarbij telt een handelaar die maar op 1 fiche aanspraak maakt, zwaarder mee dan een handelaar die tussen 4 fiches in staat.

Als alle goederen verdeeld zijn, krijgt iedereen een paar acties om rond te reizen. Daarbij mag je in bepaalde dorpen handelsposten stichten, maar natuurlijk alleen in die dorpen waar je goederen voor hebt. Voor het neerzetten van je handelsposten verdien je geld; ook de spelers die al in dat dorp staan krijgen 1 geld. Heb je handelsposten in alle dorpen rond een gebied, krijg je nog een bonus.

Ook aan het eind van het spel wordt nog geld verdeeld; wie dan het meeste geld heeft, heeft gewonnen. In eerste instantie zijn de verschillende manieren om geld te verdienen vrij onoverzichtelijk, maar als je iets langer bezig bent, gaat het spel leven. Dan wordt ook de marktfase erg spannend, omdat meerdere spelers op zoek gaan naar dezelfde goederen.

Hermagor duurde de eerste keer dat ik het speelde erg lang, maar dat kwam ook omdat je met zoveel factoren rekening moet houden. Ik heb me in ieder geval niet verveeld, maar hoop wel dat een tweede spel sneller zal gaan. Dan is dit spel voor mij zeker een 8 waard.

Bits
Deze opvolger van Fits gebruikt hetzelfde spelprincipe: er wordt een kaartje omgedraaid met een afbeelding van een speelstuk, en dan probeert iedere speler dat speelstuk op een zo voordelig mogelijke manier op zijn eigen speelbord te leggen. Daarbij worden (net als bij Fits) dezelfde regels gevolgd als bij het computerspel Tetris.

De speelstukken in Bits bestaan steeds uit twee gekleurde vierkantjes. Punten scoor je door bepaalde vormen te maken van één kleur. Andere vormen zijn minpunten waard. Aan het begin van ieder van de 4 ronden die het spel duurt komt er een score-regel bij.

Bits is een leuk spel, dat je aan iedereen uit kan leggen. Persoonlijk vind ik Fits iets leuker, omdat het spelverloop door de verschillende vormen van de speelstukken afwisselender is. Bovendien lijkt dat spel meer op Tetris. Toch krijgt Bits een ruime voldoende: een 7,5.

Mystery Express
Er is een moord gepleegd op de Orient Express. Voor de trein aankomt in Istanbul moeten de spelers erachter zien te komen wie de moord gepleegd heeft, hoe en waarom hij dat gedaan heeft, en waar en hoe laat het gebeurd is.

Voor ieder van deze vragen wordt het goede antwoord uit een stapel kaarten getrokken. Deze antwoorden worden tot het eind van het spel geheim gehouden, en de andere kaarten worden onder de spelers verdeeld. Helaas komt iedere mogelijke kaart twee keer voor, dus pas als je twee dezelfde kaarten gezien hebt, kan je een mogelijkheid elimineren. Iedere ronde worden er kaarten geruild en afgepakt, dus het is nog een hele klus om van alle kaarten bij te houden waar ze zitten, en welke je al gezien hebt.

De spelers bepalen trouwens zelf welke kaarten er geruild worden, en wanneer. In ieder van de 5 etappes van de reis krijgen de spelers namelijk een paar uur tijd. Die kunnen ze besteden voor acties: bijvoorbeeld kaarten bekijken van andere spelers, kaarten ruilen, kaarten doorgeven, enzovoorts. Een slim gebruik van  de acties verhoogt de kans aanzienlijk dat je de juiste oplossingen kan afleiden.

Mystery Express is duidelijk geinspireerd door Cluedo, maar wel een stuk leuker. Je hebt echt het idee dat je enige controle hebt over de aanwijzingen die je krijgt, maar ook over de aanwijzingen die je aan andere spelers laat zien. Dit is een van de betere deductiespellen: ik geef het een 7,5.

Bridge Troll
Dan zit je als trol onder een brug, en dan komen er gegoede burgers langs. Wat doe je? Eet je ze op of steel je al hun geld? Daar gaat het om in dit vlotte spelletje.

Iedere ronde worden er een aantal kaarten opengelegd. Elk van deze kaarten heeft twee waarden: een voedselwaarde en een hoeveelheid geld. Dan volgt er een blinde biedronde, waarin iedere speler een aantal "rotsblokken" (houten blokjes) biedt voor het voorrecht als eerste een kaart te mogen pakken. Je mag ook passen; in dat geval krijg je geen kaart, maar wel een groot aantal blokjes terug. In dat geval krijgt de hoogste bieder aan het eind van de ronde een extra kaart. Dat kan een nadeel zijn, want zijn kaarten met minpunten.

Als je een kaart wint, moet je die gelijk aan een kant van je brug leggen. Daarmee besluit je of je de persoon opeet, of dat je 'm laat gaan na betaling van een losgeld. Dat is een belangrijke beslissing, want je uiteindelijke score is die van de kant waar de minste punten hebt liggen. Zo wordt je gedwongen om beide kanten van de brug zo gelijk mogelijk te houden.

Bridge Troll is een aardig spelletje, dat zelfs met z'n zessen lekker snel speelt. Heel vernieuwend is het niet, maar het gaat snel genoeg dat dat niet stoort. Een 7.

Freibeuter
Dit is al een wat oudere titel. Het thema is piraterij in de Cariben, maar in wezen is dit een abstract spel. Met behulp van kaarten die een rij of een kolom van het bord aanwijzen mag je iedere ronde een piratenschip in een veld op het bord zetten. Je mag ook zonder een kaart uit te spelen een van jouw schepen op een scheepsfiche leggen.

Als alle vier de vakjes rond een scheepsfiche bezet zijn wordt dat fiche verwijderd. Als er een piratenschip op het fiche stond, krijgt de eigenaar van dat schip geld, maar daar moet hij een deel van betalen aan de omringende schepen. Zo zijn er twee manieren om geld te verdienen: direct door zelf schepen te kapen, en indirect door mee te helpen schepen te omsingelen.

Freibeuter is onbekend gebleven, en ik begrijp waarom. Het is geen topspel, en het spel verloopt zonder echte hoogtepunten of interessante gebeurtenissen. En toch heb ik me best aardig vermaakt. Een 7.

Wollie Bollie
Een eenvoudig dobbelspelletje, waarin je kaarten moet verzamelen door 3 dobbelstenen te gooien: eentje met 8 kanten, eentje met 10 en een met 12. Doet in de verte wel aan Regenwormen denken, maar in Wollie Bollie kan je geen kaarten van de andere spelers afpakken.

Wat wel nieuw is, zijn de biedrondes. De spelers proberen te voorspellen welk aantal ogen ze kunnen gooien. De speler met het hoogste bod mag als eerste dobbelen; als hij zijn bod haalt, mag hij als eerste de beste kaarten pakken.

Door de biedrondes is Wollie Bollie afwisselender dan vergelijkbare spellen. Maar het spel wordt er ook trager door. Ik geef de voorkeur aan de dobbelspelletjes van Reiner Knizia (Regenwormen, Sushibar, Risk Express), maar Wollie Bollie is geen slecht spel. Een 7.

Pergamon
Pergamon is een spel over archeologie: het opgraven en tentoonstellen van oude voorwerpen.De belangrijkste keuze die je iedere ronde moet maken zit aan het begin: hoeveel subsidie wil je ontvangen om opgravingen te doen. Als je veel geld wil verdienen, ben je als laatste aan de beurt. Als je genoegen neemt met weinig of helemaal geen geld, dan mag je als eerste kiezen welke kostbaarheden je verwerft.

Die kostbaarheden komen trouwens allemaal in twee stukken uit de grond, en op ieder tegeltje staan twee stukken van verschillende voorwerpen. Je hebt dus altijd 2 tegeltjes nodig om een voorwerp te maken, 3 tegeltjes voor 2 voorwerpen, enzovoorts.

Als je voldoende tegeltjes hebt verzameld voor een mooie collectie voorwerpen, kan je er een tentoonstelling van maken. Daar trek je bezoekers mee, zowel direct als bij een van de tussentijdse tellingen. Wie aan het eind van het spel de meeste bezoekers heeft gehad, wint.

Pergamon is een mooi vormgegeven spel, dat echter net iets te weinig inhoud heeft. Er is eigenlijk maar 1 belangrijke beslissing per ronde: de beurtvolgorde. Daarna ligt het iets te veel voor de hand wat je in je beurt moet doen. Ik vind het geen vervelend spel om te spelen, maar zal het zelf nooit voorstellen. Mijn cijfer: een 6,5.

The Resistance
In The Resistance zijn de meeste spelers lid van het verzet. Zij proberen gezamenlijk vijf opdrachten te vervullen; als daarvan de meerderheid lukt, winnen zij het spel. Voor iedere opdracht wijst de spelleider (deze rol wisselt voor iedere ronde) een paar spelers aan. Zij spelen vervolgens ieder een kaart om aan te geven of zij hun best gaan doen om de missie te doen slagen, of dat ze de boel gaan saboteren. Is er ook maar een speler die saboteert, mislukt de opdracht; anders slaagt deze.

Dat klinkt simpel, maar dat is het niet. Enkele van de spelers zijn namelijk infiltranten, en zij hebben er belang bij dat de opdrachten mislukken. Maar de identiteit van deze spionnen is niet bekend, behalve bij de spionnen zelf. Net zoals bij Weerwolven, dus.

In de paar spellen die ik tot nu toe gespeeld heb, blijkt het erg moeilijk te zijn geweest om de spionnen tegen te houden. Het lijkt erop dat de verzetsleden nooit op tijd voldoende informatie kunnen verzamelen om de echte verzetsleden te identificeren. Maar misschien verandert dat nog als ik het spel vaker speel.

Voorlopig geef ik The Resistance een 6, maar het is goed denkbaar dat dit cijfer erg gaat stijgen als ik het nog een paar keer speel. Als het spel goed werkt, zou het een goede vervanging zijn voor als er niet voldoende spelers zijn voor Weerwolven.

Norenberc
Koop goederen, ruil ze in tegen bonustegels of verkoop ze in een latere ronde tegen een hogere prijs, en ontvang beloningen voor meerderheden. Dat is kort gezegd de inhoud van dit spel.

Helaas is Norenberc niet zo simpel als deze korte samenvatting doet denken. Het bevat een groot aantal regeltjes, met een bijpassende hoeveelheid uitzonderingen, waardoor het spel totaal niet soepel loopt. Natuurlijk heeft de uitgever aan speloverzichten gedacht, maar deze helaas niet bij het spel toegevoegd. Zo blijf je gedurende het hele spel continu vragen, wat gebeurde er nu ook al weer.

Het spelverloop zelf rechtvaardigt al die regels niet. Er zit geen enkele opwinding in, en daardoor gaat het spel erg traag. Dit is geen spel voor mij; ik vind het niet meer dan een 5 waard. De verschillende houten figuurtjes (bier, laarzen, taartjes, enzovoorts) zijn wel heel leuk.


Spookslot
Aan dit kinderspel wil ik niet al te lang uitweiden. Dagmar heeft al laten zien hoe mooi het speelbord eruit ziet. Het spel zelf is een stuk minder: in het hele spel kan je een keer een beslissing nemen, of je een stuk van de route af durft te snijden. Verder bepaalt de dobbelsteen de winnaar. Vooruit, een 4, want voor een keertje is het best leuk om met het bord te spelen.

My First Triominos
Dit was een van mijn aankopen op Koninginnendag. Triominos heb ik veel gespeeld. Deze junior-versie heb ik daarom voor een habbekrats gekocht om aan mijn kleine nichtje te geven.

Zelf heb ik het ook een keer uitgeprobeerd. Helaas valt het spel erg tegen, en is het voor de oudere spelers niet echt de moeite waard. Het originele Triominos is al behoorlijk geluksafhankelijk. Dat is bij My First Triominos nog meer het geval door het kleine aantal tegeltjes.

Deze doos kan nu de kast in. Over 3 jaar, als mijn nichtje oud genoeg is, zal ik het met plezier nog een keer proberen. Maar als spel voor volwassen spelers verdient het niet meer dan een 2.